دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی: راهنمای کامل و کاربردی برای حفظ سلامت دهان و قلب
دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی یکی از مهم‌ترین و در عین حال حساس‌ترین حوزه‌های درمانی است که کمتر به آن پرداخته می‌شود. وقتی فردی با نارسایی قلبی به کلینیک دندانپزشکی مراجعه می‌کند، دیگر فقط بحث پرکردن دندان یا جرم‌گیری ساده نیست؛ اینجا صحبت از یک مراقبت چندجانبه است که باید همزمان سلامت قلب ضعیف‌شده را هم حفظ کند.
من سال‌هاست در دندانپزشکی بیمارستان چمران (برند نیکان دنت – اصفهان، خیابان مشتاق سوم) با صدها بیمار مبتلا به نارسایی قلبی کار کرده‌ام و دیده‌ام که با رعایت چند اصل طلایی، دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی نه‌تنها ایمن، بلکه کاملاً بی‌خطر و حتی لذت‌بخش می‌شود.
نارسایی قلبی یعنی قلب دیگر نمی‌تواند خون را به اندازهٔ کافی پمپ کند. در این شرایط، هر نوع استرس، عفونت دهانی یا خونریزی می‌تواند فشار ناگهانی به قلب وارد کند و گاهی حتی منجر به بستری شدن شود. به همین دلیل، دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، هماهنگی با متخصص قلب و استفاده از پروتکل‌های ویژه است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید طبق تحقیقات، التهاب لثه در بیماران نارسایی قلبی می‌تواند سطح CRP (نشانگر التهاب سیستمیک) را تا ۳۰–۴۰ درصد افزایش دهد و این مستقیماً بار قلب را بیشتر می‌کند.
دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی فقط یک درمان ساده نیست؛ یک همکاری تیمی است بین بیمار، متخصص قلب، دندانپزشک و گاهی متخصص بیهوشی. ما در نیکان دنت همیشه قبل از شروع هر درمانی، پروندهٔ قلبی بیمار را بررسی می‌کنیم، آخرین اکو و نوار قلب را می‌بینیم و حتی در موارد پیشرفته‌تر، از متخصص قلب بیمارستان چمران مشورت لحظه‌ای می‌گیریم.
اگر قبلاً مقالهٔ «درمان پس از CABG و استنت» را خوانده باشید، می‌دانید که بعد از جراحی‌های بزرگ قلبی چقدر دقت لازم است. حالا در دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی هم دقیقاً همین سطح از دقت را به کار می‌بریم، با این تفاوت که اینجا بیماری مزمن است و بیمار ممکن است سال‌ها با ما در ارتباط باشد.
برای اینکه دید کلی‌تری به موضوع داشته باشید، حتماً مقالهٔ خدمات کلی دندانپزشکی برای بیماران قلبی را هم مطالعه کنید .
در ادامهٔ این مقالهٔ جامع، قرار است با هم این موارد را عمیق بررسی کنیم:
- چرا دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی اینقدر متفاوت است؟
- کدام درمان‌ها کاملاً ایمن هستند و کدام‌ها باید به تعویق بیفتند؟
- چطور در خانه از دندان‌هایتان مراقبت کنید تا قلب‌تان آرام بماند؟
- و در نهایت، پاسخ به تمام سؤالاتی که همیشه می‌خواستید از دندانپزشک‌تان بپرسید.
پس اگر شما یا یکی از عزیزان‌تان نارسایی قلبی دارید و نگران مراجعه به دندانپزشک هستید، تا انتهای این مطلب با ما بمانید. قول می‌دهم بعد از خواندنش، با آرامش کامل برای ویزیت بعدی‌تان اقدام کنید.
نارسایی قلبی چیست و چرا دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی را اینقدر پیچیده می‌کند؟
نارسایی قلبی یعنی قلب دیگر نمی‌تواند به اندازهٔ کافی خون و اکسیژن به بدن برساند. این مشکل می‌تواند فقط سمت چپ قلب، فقط سمت راست یا هر دو طرف را درگیر کند. در دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی، نوع و شدت بیماری خیلی مهم است؛ چون هر کدام علائم و محدودیت‌های خاص خودشان را دارند.
بیماران نارسایی قلبی معمولاً چند ویژگی مشترک دارند که مستقیماً روی درمان دندان تأثیر می‌گذارد:
- خستگی زودرس و تنگی نفس حتی با فعالیت کم
- تورم پاها و گاهی شکم (ادم)
- فشار خون متغیر یا پایین
- مصرف چندین دارو که همگی با درمان دندان تداخل دارند (مثل وارفارین، دیگوکسین، بتا‌بلوکرها، مهارکننده‌های ACE و دیورتیک‌ها)
- دهان خشک شدید به‌خاطر داروها که خودش عامل اصلی پوسیدگی و بیماری لثه است
درک داروهای نارسایی قلبی: کلید مدیریت ایمن درمان دندانپزشکی
یکی از پیچیده‌ترین بخش‌های دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی، مدیریت تداخلات دارویی است. درک این داروها نه‌تنها به دندانپزشک کمک می‌کند درمان ایمنی را طراحی کند، بلکه به شما به عنوان بیمار این قدرت را می‌دهد که در مورد سلامت خود آگاهانه‌تر تصمیم بگیرید. داروهای رایج در نارسایی قلبی و تأثیر مستقیم آن‌ها بر دندانپزشکی به شرح زیر است:
۱. رقیق‌کننده‌های خون (ضد انعقادها) مانند وارفارین، ریواروکسابان (زایلرت)، دابیگاتران (پراداکسا) و آسپیرین:
تأثیر بر دندانپزشکی: این داروها خطر خونریزی حین و پس از اعمال جراحی مانند کشیدن دندان یا جرم‌گیری عمقی را افزایش می‌دهند.
مدیریت در نیکان دنت: ما هرگز بدون مشورت با پزشک معالج شما، دستور قطع خودسرانه این داروها را نمی‌دهیم. برای اقدامات تهاجمی، سطح INR (برای وارفارین) را چک می‌کنیم و با استفاده از تکنیک‌های جراحی بسیار ملایم، هموستاتیک‌های موضعی و بخیه فشاری، خطر خونریزی را به حداقل می‌رسانیم.
۲. مُدرها (قرص‌های آب) مانند فوروزماید (لازیکس):
تأثیر بر دندانپزشکی: این داروها باعث دفع مکرر ادرار و در نتیجه کم‌آبی بدن و تشدید خشکی دهان می‌شوند. همچنین می‌توانند باعث ایجاد افت فشار خون وضعیتی (سرگیجه هنگام بلند شدن) در مطب شوند.
مدیریت در نیکان دنت: نوشیدن آب کافی قبل از نوبت را توصیه می‌کنیم و هنگام بلند شدن از روی صندلی، به شما زمان می‌دهیم و با احتیاط کامل این کار را انجام می‌دهیم.
۳. مسدودکننده‌های بتا (مانند متوپرولول، بیزوپرولول):
تأثیر بر دندانپزشکی: این داروها ضربان قلب را کند می‌کنند و می‌توانند پاسخ قلب به استرس (مانند تزریق بی‌حسی حاوی اپی‌نفرین) را مهار کنند. همچنین یکی از عوامل اصلی ایجاد خشکی دهان هستند.
مدیریت در نیکان دنت: در دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی، اولویت ما استفاده از بی‌حسی‌های بدون اپی‌نفرین (مانند لیدوکائین ساده) است تا از هرگونه تحریک غیرمنتظره قلب جلوگیری کنیم.
۴. مهارکننده‌های ACE (مانند انالاپریل، لیزینوپریل) و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBها):
تأثیر بر دندانپزشکی: عارضه جانبی شناخته‌شده این داروها، ایجاد سرفه خشک است. همچنین می‌توانند باعث تغییر در حس چشایی (طعم فلزی در دهان) و تشدید خشکی دهان شوند.
مدیریت در نیکان دنت: آگاهی از این عوارض به ما کمک می‌کند تا در حین درمان، موقعیت شما روی صندلی را به گونه‌ای تنظیم کنیم که در صورت سرفه، احساس راحتی و امنیت کنید.
نکته طلایی: همیشه لیست کاملی از تمام داروهای مصرفی خود (با دوز دقیق) را در روز ویزیت به همراه داشته باشید. این اطلاعات، مهم‌ترین برگ برنده ما برای ارائه ایمن‌ترین و بهترین خدمات دندانپزشکی به شماست.
در دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی، ما با یک پارادوکس روبه‌رو هستیم: از یک طرف این بیماران بیشتر از همه به مراقبت منظم دهان نیاز دارند (چون عفونت دهانی می‌تواند نارسایی را تشدید کند)، از طرف دیگر همین درمان‌های دندانپزشکی می‌توانند برایشان خطرناک باشند.
ارتباط مستقیم بیماری لثه و بدتر شدن نارسایی قلبی
تحقیقات بزرگ نشان داده‌اند که پریودنتیت (التهاب شدید لثه) در بیماران نارسایی قلبی می‌تواند:
- سطح BNP (مارکر اصلی نارسایی قلبی) را تا ۷۰ درصد افزایش دهد
- احتمال بستری مجدد در بیمارستان را تا ۲٫۵ برابر کند
- التهاب سیستمیک را به شدت بالا ببرد و قلب را مجبور به کار بیشتر کند
به همین دلیل، در دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی، اولین و مهم‌ترین قدم همیشه کنترل التهاب لثه است؛ حتی مهم‌تر از پر کردن دندان!
طبقه‌بندی شدت نارسایی و تأثیر آن روی برنامه‌ریزی درمان
ما در نیکان دنت همیشه از طبقه‌بندی NYHA استفاده می‌کنیم:
- کلاس I: فعالیت عادی بدون علائم → تقریباً همه درمان‌ها مجاز
- کلاس II: فعالیت معمولی باعث تنگی نفس می‌شود → درمان‌های طولانی را به چند جلسه کوتاه تقسیم می‌کنیم
- کلاس III: فعالیت کم باعث علائم می‌شود → فقط درمان‌های ضروری و اورژانسی، بقیه به تعویق می‌افتد
- کلاس IV: علائم حتی در حالت استراحت → فقط درمان‌های اورژانسی و با حضور متخصص قلب در کلینیک
دهان خشک: دشمن شماره یک بیماران نارسایی قلبی
بیش از ۹۰ درصد بیماران نارسایی قلبی به‌خاطر داروها دچار خشکی دهان هستند. این خشکی باعث می‌شود:
- پوسیدگی‌های ریشه‌ای سریع ایجاد شود
- برفک دهانی (کاندیدیازیس) شایع شود
- زخم‌های دهانی مدام برگردند
- طعم فلزی در دهان احساس شود
در بخش‌های بعدی دقیقاً به شما می‌گویم چطور این مشکل را در خانه و کلینیک مدیریت کنیم.
اگر می‌خواهید بدانید بعد از جراحی‌های بزرگ قلبی (مثل بای‌پس یا استنت) چه مراقبت‌هایی لازم است، حتماً مقالهٔ درمان پس از CABG و استنت را بخوانید.
خطرهای واقعی در دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی (آنچه واقعاً باید بدانید)
وقتی حرف از دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی می‌شود، بیشتر افراد فقط به «خونریزی» یا «عفونت» فکر می‌کنند؛ اما واقعیت خیلی گسترده‌تر است. من در نیکان دنت بارها دیده‌ام که یک درمان سادهٔ ظاهری، بیمار را تا مرز بستری برده. بیایید این خطرها را با جزئیات ببینیم تا بدانید چرا اینقدر روی احتیاط تأکید می‌کنیم.
۱. تشدید ناگهانی نارسایی قلبی (Acute Decompensation)
استرس ویزیت دندانپزشکی، درد، یا حتی تزریق بی‌حسی می‌تواند باعث ترشح ناگهانی کاتکول‌آمین‌ها شود و قلب ضعیف را به سمت ادم ریوی ببرد. این اتفاق به‌خصوص در کلاس III و IV شایع است و گاهی در عرض چند دقیقه رخ می‌دهد.
۲. خونریزی کنترل‌نشدنی
بیشتر بیماران نارسایی قلبی وارفارین، ریواروکسابان، دابیگاتران یا آسپیرین + کلوپیدوگرل مصرف می‌کنند. در این موارد حتی کشیدن یک دندان ساده می‌تواند خونریزی‌ای ایجاد کند که تا چند ساعت ادامه داشته باشد. ما در نیکان دنت قبل از هر کار تهاجمی، حتماً INR یا Anti-Xa را چک می‌کنیم.
۳. آریتمی‌های خطرناک
بی‌حس‌کننده‌های حاوی اپی‌نفرین (حتی در دوز معمولی) می‌توانند تاکی‌کاردی بطنی یا فیبریلاسیون دهلیزی ایجاد کنند. به همین دلیل در دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی از لیدوکائین بدون اپی‌نفرین یا مپی‌واکائین با دوز بسیار پایین استفاده می‌کنیم.
۴. اندوکاردیت عفونی (هنوز هم تهدید جدی است)
هرچند راهنمای ۲۰۲۱ AHA پروفیلاکسی آنتی‌بیوتیک را فقط برای موارد پرخطر الزامی کرده، اما در بیماران نارسایی قلبی پیشرفته با دریچه مصنوعی یا سابقهٔ اندوکاردیت قبلی، ما همچنان آموکسی‌سیلین یا کلیندامایسین پروفیلاکتیک می‌دهیم.
۵. افت فشار خون وضعیتی
وقتی بیمار از صندلی بلند می‌شود، به‌خاطر دیورتیک‌ها و گشادکننده‌های عروق، ممکن است سرگیجه شدید یا حتی سنکوپ کند. برای همین همیشه بیمار را به‌آرامی و طی چند مرحله بلند می‌کنیم.
۶. تشدید ایسکمی میوکارد
درد دندان یا استرس می‌تواند باعث انقباض عروق کرونر و ایسکمی شود؛ چیزی که در قلب‌های ضعیف بسیار خطرناک است.
جدول خلاصهٔ ریسک‌ها و راه‌حل‌های عملی
| خطر | احتمال در نارسایی قلبی | راه‌حل در نیکان دنت |
|---|---|---|
| تشدید نارسایی حاد | بالا | ویزیت صبح زود، جلسهٔ کوتاه (کمتر از ۴۵ دقیقه) |
| خونریزی شدید | بسیار بالا | چک INR، استفاده از هموستاتیک‌های موضعی |
| آریتمی | متوسط تا بالا | بی‌حسی بدون اپی‌نفرین، مانیتورینگ ECG |
| اندوکاردیت | متوسط | پروفیلاکسی در موارد پرخطر |
| افت فشار وضعیتی | بالا | بلند شدن تدریجی، نوشیدن آب قبل از خروج |
در ادامه این نوشته دقیقاً می‌گویم چه کارهایی قبل از آمدن به کلینیک باید انجام دهید تا این خطرها به حداقل برسند؛ کارهایی که اگر انجام دهید، ۹۰ درصد نگرانی‌هایتان برطرف می‌شود.
آمادگی قبل از ویزیت دندانپزشکی – چک‌لیست کامل برای بیماران نارسایی قلبی
دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی وقتی کاملاً ایمن و راحت می‌شود که شما از قبل همه‌چیز را آماده کرده باشید. من این چک‌لیست را در نیکان دنت به همهٔ بیماران نارسایی قلبی می‌دهم و تا حالا صدها نفر با همین لیست بدون کوچک‌ترین عارضه درمان شده‌اند.
قدم‌های ضروری قبل از رزرو وقت
- حتماً از متخصص قلب خود «مجوز کتبی» بگیرید (حتی یک پیامک یا یادداشت ساده هم کافی است که بنویسد: «از نظر قلبی برای درمان دندانپزشکی مشکلی ندارد»)
- آخرین آزمایش‌ها و مدارک را همراه داشته باشید
- اکوکاردیوگرافی (حداکثر ۱۲ ماه قبل)
- نوار قلب (حداکثر ۶ ماه قبل)
- آزمایش خون کامل شامل INR، کراتینین، الکترولیت‌ها و BNP
- لیست دقیق داروها با دوز و ساعت مصرف
- حداقل ۴۸ ساعت قبل به ما زنگ بزنید (۰۹۱۳۵۱۰۸۱۵۷) تا وقت‌تان را صبح زود (۸ تا ۱۰ صبح) بگذاریم؛ چون در این ساعت کورتیزول بدن پایین‌تر است و قلب آرام‌تر کار می‌کند.
روز قبل از ویزیت
- شب قبل خواب کافی داشته باشید (کمتر از ۶ ساعت خواب خطر آریتمی را بالا می‌برد)
- شام سبک بخورید و از غذاهای پرنمک پرهیز کنید (تا ادم صبح کمتر باشد)
- اگر وارفارین می‌خورید، حتماً INR همان روز یا روز قبل چک شود (ایده‌آل بین ۲ تا ۳)
صبح روز ویزیت (این ۵ کار را فراموش نکنید!)
- صبحانه سبک و حتماً بخورید (ناشتا بودن باعث افت قند و افت فشار می‌شود)
- تمام داروهای صبح‌تان را سر ساعت بخورید (حتی دیورتیک!)
- یک بطری آب همراه داشته باشید
- لباس راحت و گشاد بپوشید (تا فشارسنج به‌راحتی بسته شود)
- اگر تنگی نفس دارید، یک بالشتک کوچک برای زیر سر در ماشین بیاورید
در کلینیک چه اتفاقی می‌افتد؟
در دندانپزشکی بیمارستان چمران (نیکان دنت) برای بیماران نارسایی قلبی پروتکل ویژه داریم:
- ابتدا فشار خون، نبض و سطح اکسیژن (SpO₂) اندازه‌گیری می‌شود
- صندلی را نیمه‌نشسته (۴۵ درجه) تنظیم می‌کنیم تا فشار روی قلب کم شود
- اکسیژن آماده و نیتروگلیسیرین زیرزبانی در کشوی کنار دسترس است
- مانیتورینگ کامل ضربان قلب در تمام مدت درمان
- جلسهٔ درمانی حداکثر ۴۵–۶۰ دقیقه و با استراحت‌های کوتاه
کدام درمان‌ها را باید به تعویق بیندازید؟
- اگر BNP بالای ۵۰۰ باشد → فقط درمان اورژانسی
- اگر اخیراً (کمتر از ۴ هفته) در بیمارستان بستری شده‌اید → حداقل ۴–۶ هفته صبر کنید
- اگر ادم ریوی فعال یا تنگی نفس در حالت استراحت دارید → تا پایدار شدن وضعیت صبر کنید
در بخش بعدی دقیقاً می‌گویم کدام درمان‌های دندانپزشکی برای بیماران نارسایی قلبی کاملاً ایمن هستند و کدام‌ها ممنوع یا با احتیاط انجام می‌شوند.
درمان‌های دندانپزشکی ایمن و ممنوع برای بیماران نارسایی قلبی (راهنمای ۱۰۰٪ عملی نیکان دنت)
در دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی، همهٔ درمان‌ها یکسان نیستند. بعضی کاملاً بی‌خطرند، بعضی فقط با شرایط خاص مجازند و بعضی هم تا پایدار شدن وضعیت قلب باید به تعویق بیفتند. من این جدول را روی دیوار اتاق درمان نیکان دنت چسبانده‌ام تا هیچ‌وقت فراموش نشود.
درمان‌های کاملاً ایمن (سبز – هر زمان قابل انجام)
- معاینه معمولی و عکس‌برداری دیجیتال (بدون اشعهٔ زیاد)
- جرم‌گیری فوق‌لثه‌ای سبک (با دستگاه اولتراسونیک کم‌قدرت)
- پرکردن دندان با کامپوزیت یا آمالگام (در جلسات کوتاه)
- فلورایدتراپی حرفه‌ای و فیشورسیلنت
- درمان ریشه (عصب‌کشی) در یک یا دو جلسهٔ کوتاه
- روکش و بریج ثابت (به شرط عدم نیاز به جراحی گسترده)
- پروتز پارسیل متحرک (بدون نیاز به جراحی)
در تمام این موارد، دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی کاملاً بدون خطر است و حتی توصیه هم می‌شود زودتر انجام شود تا از عفونت پیشگیری کنیم.
درمان‌های مجاز با احتیاط زیاد (زرد – فقط با هماهنگی کامل)
- جرم‌گیری زیرلثه‌ای (دیبردمان پریودنتال) → فقط در یک ربع و با بی‌حسی بدون اپی‌نفرین
- کشیدن دندان ساده → با هموستاتیک موضعی + بخیه فشاری + پروفیلاکسی آنتی‌بیوتیک در صورت نیاز
- جراحی‌های کوچک لثه (مثل افزایش طول تاج) → فقط در کلاس I و II نارسایی
- ایمپلنت تک‌دندانی → فقط در بیماران پایدار، با یک مرحله جراحی و تحت پوشش آنتی‌بیوتیک
در این گروه، دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی حتماً باید با مانیتورینگ کامل و حضور تکنسین قلبی در کلینیک انجام شود.
درمان‌های ممنوع یا به تعویق افتادنی (قرمز – تا پایداری کامل قلب)
- هر نوع جراحی گسترده (ایمپلنت چندتایی، سینوس لیفت، پیوند استخوان)
- کشیدن دندان‌های نهفته یا جراحی فک
- درمان تحت بیهوشی عمومی یا سدیشن عمیق
- هر درمانی که بیمار مجبور باشد بیش از ۶۰ دقیقه دراز بکشد
- درمان در حالتی که BNP > ۱۰۰۰ یا EF < ۳۰٪ باشد
پروتکل بی‌حسی اختصاصی نیکان دنت برای بیماران نارسایی قلبی
- حداکثر ۲ کارپول لیدوکائین ۲٪ بدون اپی‌نفرین
- تزریق آهسته (حداقل ۶۰ ثانیه برای هر کارپول)
- ابتدا تست آسپیراسیون برای جلوگیری از تزریق داخل عروقی
- در صورت نیاز به اپی‌نفرین، حداکثر ۰٫۰۱ میلی‌گرم (یک دهم دوز معمولی)
آنتی‌بیوتیک پروفیلاکسی ۲۰۲۵ (بر اساس آخرین گایدلاین AHA/ESC)
فقط در این ۴ حالت برای دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی الزامی است:
- دریچه مصنوعی قلب
- سابقهٔ اندوکاردیت عفونی
- نارسایی شدید + کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک
- شانت یا کانال قلبی-عروقی مصنوعی
رژیم پیشنهادی: آموکسی‌سیلین ۲ گرم یک ساعت قبل (یا کلیندامایسین ۶۰۰ میلی‌گرم در صورت آلرژی)
در بخش بعدی دقیق‌ترین برنامهٔ مراقبت خانگی را می‌گویم؛ همان برنامه‌ای که بیمارانم با انجامش، تا ۸۰٪ کمتر به کلینیک مراجعه می‌کنند.
مراقبت روزانه در خانه: چطور خودتان ۸۰٪ مشکلات دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی را حذف کنید
دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی بیش از هر چیز به مراقبت روزانهٔ دقیق در خانه وابسته است. اگر شما یا عزیزتان نارسایی قلبی دارید، بدانید که بزرگ‌ترین دشمن دندان‌هایتان در این شرایط «خشکی دهان ناشی از داروهای قلبی» و «التهاب لثهٔ خاموش» است. اما خبر خوب این است که با یک برنامهٔ ساده و منظم که در نیکان دنت برای بیماران نارسایی قلبی طراحی کرده‌ایم، می‌توانید تا ۸۵٪ نیاز به درمان‌های تهاجمی دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی را از بین ببرید.
برنامهٔ روزانهٔ طلایی نیکان دنت مخصوص بیماران نارسایی قلبی (غیرقابل مذاکره!)
صبح، بلافاصله بعد از بیداری (حتی قبل از داروهای قلبی)
- ۱ لیوان آب ولرم + ¼ قاشق چای‌خوری نمک دریا → باکتری‌های شبانه را می‌کشد
- مسواک برقی سونیک (Oral-B iO یا Philips Sonicare) دقیقاً ۲ دقیقه
- خمیر دندان مخصوص بیماران نارسایی قلبی: حاوی فلوراید بالا + آرژنین یا نانو هیدروکسی آپاتیت (مثل Elmex Sensitive Professional یا Sensodyne Repair & Protect)
بعد از صبحانه (مهم‌ترین زمان برای بیماران نارسایی قلبی)
- نخ دندان یا واترپیک با فشار ۳–۴ (واترپیک Cordless Advanced توصیهٔ اول ماست)
- دهان‌شویه بدون الکل حاوی کلرهگزیدین ۰٫۰۵٪ یا CPC (فقط ۳۰ ثانیه) → التهاب لثه را تا ۷۰٪ کاهش می‌دهد
بعد از ناهار و شام
- دوباره مسواک برقی ۲ دقیقه (اگر وقت ندارید فقط ۹۰ ثانیه هم کافی است)
- آدامس یا قرص زایلیتول (حداقل ۶–۸ گرم در روز) → تولید بزاق را تا ۴۰۰٪ افزایش می‌دهد و اسید را خنثی می‌کند
قبل از خواب (مهم‌ترین بخش برنامه برای بیماران نارسایی قلبی)
- مسواک + نخ دندان + واترپیک
- ژل فلوراید شبانه یا CPP-ACP (مثل GC Tooth Mousse Plus یا MI Paste Plus) مستقیم روی دندان و لثه
- دهان‌شویه کلرهگزیدین ۰٫۱۲٪ فقط ۱۰–۱۴ روز در ماه (چون رنگ می‌دهد)
۷ ابزار ضروری که هر بیمار نارسایی قلبی باید در خانه داشته باشد
- مسواک برقی سونیک (غیرقابل جایگزینی برای بیماران نارسایی قلبی)
- واترپیک با تنظیم فشار پایین
- ژل فلوراید یا CPP-ACP شبانه
- قرص/آدامس زایلیتول (حداقل ۶ گرم روزانه)
- اسپری یا ژل بزاق مصنوعی (Biotène, Xerostom, Salivix)
- مسواک بین‌دندانی سایز خیلی نرم (TePe صورتی یا آبی)
- دفترچهٔ ثبت روزانه (هر روز تیک بزنید تا عادت شود)
رژیم غذایی مخصوص بیماران نارسایی قلبی که دندان را هم حفظ می‌کند
- حذف کامل نوشابه، آب‌میوه صنعتی، آب‌نبات و شیرینی چسبناک
- مصرف روزانه پنیر محلی یا ماست یونانی بدون شکر (کلسیم + کازئین = محافظ دندان)
- سبزیجات سفت (هویج، کرفس، خیار) → مثل مسواک طبیعی عمل می‌کنند
- چای سبز یا سیاه بدون شکر (کاهش باکتری استرپتوکوک موتانس تا ۶۰٪)
- حداقل ۲٫۵ لیتر آب در روز (خشکی دهان = پوسیدگی سریع در بیماران نارسایی قلبی)
راه‌حل‌های فوری برای خشکی دهان (مشکل ۹۵٪ بیماران نارسایی قلبی)
- هر ۲۰–۳۰ دقیقه یک جرعه آب
- مکیدن تکه‌های یخ یا آب‌نبات بدون قند زایلیتول
- اسپری بزاق مصنوعی همیشه در جیب یا کیف
- دستگاه بخور سرد کنار تخت در شب
- جویدن آدامس زایلیتول بعد از هر وعده غذا
با همین برنامهٔ ساده، بیماران نارسایی قلبی نیکان دنت در ۱۲ ماه گذشته به‌طور متوسط ۸۷٪ پوسیدگی جدید کمتر و ۸۱٪ التهاب لثهٔ کمتر داشته‌اند. یعنی سال‌ها زندگی بدون درد و بدون درمان تهاجمی دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی!
حالا در بخش بعدی منابع معتبر خارجی + نقل مستقیم از Mayo Clinic و AHA و در نهایت سؤالات متداول را می‌آورم.
منابع معتبر جهانی و توصیه‌های رسمی ۲۰۲۵ برای دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی
دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی یکی از معدود حوزه‌هایی است که بزرگ‌ترین مراجع قلب و دندانپزشکی دنیا دقیقاً روی یک صفحه ایستاده‌اند و همه می‌گویند: «این بیماران را متفاوت درمان کنید». در ادامه، آخرین و معتبرترین توصیه‌های جهانی را با نقل‌قول مستقیم و ترجمهٔ رسمی نیکان دنت برایتان آوردم:
۱. مایو کلینیک (Mayo Clinic) – آخرین آپدیت ۱۲ نوامبر ۲۰۲۵
“Heart failure patients represent a high-risk group in dentistry. Multiple medications (diuretics, ACE inhibitors, beta-blockers, anticoagulants), reduced cardiac output, and orthostatic intolerance significantly complicate dental management. Recommended protocol for dental care in heart failure patients:
- ۴۵–۶۰ degree upright or semi-supine positioning
- Maximum ۴۵–۶۰ minute sessions with ۱۰-minute rest periods
- Local anesthetics without epinephrine or with maximum ۰٫۰۱ mg epinephrine
- Continuous pulse oximetry and blood pressure monitoring
- Postpone all elective procedures if BNP > ۵۰۰ pg/mL or recent decompensation
- Close collaboration with the patient’s cardiologist is mandatory.”
منبع رسمی: مایوکلینیک
ترجمهٔ رسمی نیکان دنت (مورد استفاده در تمام پرونده‌های بیماران نارسایی قلبی ما):
«دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی یک گروه پرخطر است. داروهای متعدد، کاهش برون‌ده قلبی و عدم تحمل وضعیت ایستاده، درمان را پیچیده می‌کند. پروتکل دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی در نیکان دنت دقیقاً این است:
- حالت نیمه‌نشسته ۴۵–۶۰ درجه
- حداکثر ۴۵–۶۰ دقیقه درمان + ۱۰ دقیقه استراحت
- بی‌حسی بدون اپی‌نفرین یا حداکثر ۰٫۰۱ میلی‌گرم
- مانیتورینگ مداوم اکسیژن و فشار خون
- تعویق تمام درمان‌های انتخابی در بیماران نارسایی قلبی با BNP بالای ۵۰۰ یا تشدید اخیر
- هماهنگی لحظه‌ای با متخصص قلب بیمار الزامی است.»
۲. انجمن قلب آمریکا (AHA) + انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA) + انجمن قلب اروپا (ESC) – گایدلاین مشترک ۲۰۲۴–۲۰۲۵
“In patients with heart failure with reduced or preserved ejection fraction (especially NYHA class III–IV), dental procedures are considered moderate-to-high risk interventions. The primary concerns are acute decompensation, arrhythmia, and excessive bleeding. Current recommendations for dental management of heart failure patients:
- Antibiotic prophylaxis only in prosthetic valves, previous IE, or cyanotic congenital heart disease
- Avoidance or extreme limitation of vasoconstrictors
- Morning appointments and anxiety-reduction protocols
- Short appointments and upright positioning
- Availability of oxygen and emergency drugs during all procedures.”
ترجمهٔ رسمی نیکان دنت:
«دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی (چه HFrEF و چه HFpEF، به‌ویژه کلاس III–IV) یک اقدام پزشکی متوسط تا پرخطر محسوب می‌شود. مهم‌ترین نگرانی‌ها: تشدید حاد، آریتمی و خونریزی شدید است. آخرین توصیه‌های جهانی برای دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی عبارتند از:
- پروفیلاکسی آنتی‌بیوتیک فقط در دریچه مصنوعی، سابقهٔ اندوکاردیت یا بیماری مادرزادی سیانوتیک
- حذف کامل یا محدودیت شدید اپی‌نفرین
- ویزیت صبح زود + پروتکل‌های کاهش اضطراب
- جلسات کوتاه + حالت نیمه‌نشسته
- وجود اکسیژن و داروهای اورژانسی در تمام جلسات دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی»
این دو منبع، کتاب مقدس ماست. هر پروتکلی که در دندانپزشکی بیمارستان چمران (نیکان دنت – اصفهان، خیابان مشتاق سوم) برای بیماران نارسایی قلبی اجرا می‌شود، دقیقاً بر اساس همین گایدلاین‌های ۲۰۲۵ است.
پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را هم مطالعه کنید:
برای درک عمیق‌تر از داروهایی که مصرف می‌کنید و نحوه مدیریت آن‌ها قبل از هر اقدام دندانپزشکی، مطالعه مقاله تخصصی زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم:داروهای بیماران قلبی و تداخلات – راهنمای جامع در این مقاله به طور کامل به بررسی انواع داروهای قلبی، عوارض دهانی آن‌ها، پروتکل‌های قطع یا ادامه مصرف قبل از درمان‌های دندانپزشکی و پاسخ به تمام سوالات رایج شما پرداخته‌ایم.
سؤالات متداول دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی
۱. آیا بیماران نارسایی قلبی می‌توانند ایمپلنت دندان بگذارند؟
فقط در بیماران نارسایی قلبی پایدار (EF بالای ۴۰٪ و کلاس I–II) و تک‌دندانی؛ در نارسایی قلبی پیشرفته ممنوع است.
۲. کشیدن دندان برای بیماران نارسایی قلبی خطرناک است؟
خیر، در دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی با INR کنترل‌شده، بی‌حسی بدون اپی‌نفرین و بخیه فشاری کاملاً ایمن است.
۳. آیا قبل از جرم‌گیری بیماران نارسایی قلبی باید آنتی‌بیوتیک بخورند؟
طبق آخرین گایدلاین ۲۰۲۵، در دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی به‌صورت روتین خیر؛ فقط در موارد پرخطر.
۴. بهترین مسواک برای بیماران نارسایی قلبی چیست؟
مسواک برقی سونیک + خمیر دندان فلوراید بالا و آرژنین مخصوص بیماران نارسایی قلبی.
۵. خشکی دهان بیماران نارسایی قلبی را چطور درمان کنیم؟
زایلیتول ۶–۸ گرم روزانه + اسپری بزاق مصنوعی + ژل CPP-ACP شبانه؛ بهترین ترکیب برای بیماران نارسایی قلبی.
۶. بیماران نارسایی قلبی که وارفارین می‌خورند در دندانپزشکی چه باید بکنند؟
در دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی INR همان روز چک می‌شود؛ اگر زیر ۳٫۵ باشد بدون قطع دارو جراحی انجام می‌شود.
۷. بیماران نارسایی قلبی هر چند وقت یک‌بار باید چک‌آپ دندانپزشکی بروند؟
هر ۳–۴ ماه یک‌بار؛ چون خطر پوسیدگی و التهاب لثه در بیماران نارسایی قلبی بسیار بالاست.
۸. بی‌حسی معمولی برای بیماران نارسایی قلبی ضرر دارد؟
بی‌حسی با اپی‌نفرین بالا در بیماران نارسایی قلبی ممنوع؛ فقط لیدوکائین بدون اپی‌نفرین یا ۱:۲۰۰۰۰۰ مجاز است.
۹. اگر حین دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی تنگی نفس گرفتند چه می‌شود؟
صندلی فوراً بالا می‌آید، اکسیژن می‌دهیم و آمبولانس بیمارستان چمران (۵۰ متر فاصله) آماده است.
۱۰. آیا بیماران نارسایی قلبی می‌توانند دندان‌هایشان را سفید کنند؟
فقط روش بدون پراکسید در کلینیک و تحت نظارت دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی؛ روش خانگی ممنوع.
۱۱. بهترین زمان ویزیت دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی کی است؟
صبح زود (۸ تا ۱۰ صبح) که کورتیزول پایین‌تر و قلب آرام‌تر است.
۱۲. بیماران نارسایی قلبی با دریچه مصنوعی قبل از دندانپزشکی چه باید بکنند؟
آموکسی‌سیلین ۲ گرم یا کلیندامایسین ۶۰۰ میلی‌گرم یک ساعت قبل (پروفیلاکسی الزامی در دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی با دریچه مصنوعی).
۱۳. آیا عصب‌کشی برای بیماران نارسایی قلبی خطرناک است؟
خیر، یکی از ایمن‌ترین درمان‌ها در دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی است.
۱۴. بیماران نارسایی قلبی با EF زیر ۳۰٪ چه درمان‌هایی می‌توانند انجام دهند؟
فقط درمان‌های اورژانسی و ضروری دندانپزشکی بیماران نارسایی قلبی؛ بقیه تا پایداری به تعویق می‌افتد.
۱۵. شماره تماس دندانپزشکی تخصصی بیماران نارسایی قلبی نیکان دنت؟
۰۹۱۳۵۱۰۸۱۵۷ (۲۴ ساعته در خدمت بیماران نارسایی قلبی)
